Στη σύγχρονη πραγματικότητα, οι νέοι καλούνται να λάβουν σοβαρές αποφάσεις για το μέλλον τους χωρίς να έχουν, τις περισσότερες φορές, ουσιαστικά εργαλεία αυτογνωσίας ή κοινωνικής κατανόησης. Το ελληνικό σχολείο – και γενικότερα το εκπαιδευτικό σύστημα – έχει περιορισμένα μέσα για να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τόσο τον εαυτό τους όσο και τον κόσμο που τους περιβάλλει. Ωστόσο, μέσα από παραδείγματα θεατρικών παρεμβάσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, βλέπουμε ότι το θέατρο μπορεί να γίνει όχι απλώς εργαλείο εκπαίδευσης, αλλά και μοχλός αλλαγής.
Από τη γνώση των νόμων στην ενσυναίσθηση
Στο άρθρο Teaching Adolescents Civil Law: Process Drama as a Tool for Achieving Legal Literacy, παρουσιάζεται μια πρωτοποριακή εκπαιδευτική παρέμβαση στην Αργολίδα, όπου μαθητές ΕΠΑΛ διδάχθηκαν βασικές έννοιες του Αστικού Δικαίου μέσα από τη διαδικασία της “δραματικής σύνθεσης ρόλων” (process drama). Οι μαθητές μπήκαν σε ρόλους πολιτών, νομικών ή ακόμα και νομοθετών, ζώντας ιστορίες όπου τα ηθικά και νομικά όρια αλληλοσυγκρούονται.
Το αποτέλεσμα; Οι νέοι κατανόησαν σε βάθος όρους που αλλιώς θα έμεναν θεωρητικοί: τι σημαίνει “κατάχρηση δικαιώματος”; Πώς διαχωρίζεται ο νόμος από την ηθική; Κι όμως, αυτή η κατανόηση δεν είναι απλώς γνωσιακή. Καλλιεργεί την ενσυναίσθηση, την ικανότητα κριτικού στοχασμού και – τελικά – την πολιτική συνείδηση.
Freire, Τζαμάικα και κοινωνική αλλαγή μέσω θεάτρου
Η Anne Hickling-Hudson στο άρθρο της Striving for a Better World, παρουσιάζει την επιρροή του Paulo Freire στην εκπαίδευση μέσω παραδειγμάτων από τη Γρενάδα, την Τζαμάικα και την Αυστραλία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο έργο της Area Youth Foundation στην Τζαμάικα, όπου νέοι από φτωχές γειτονιές δημιούργησαν θεατρικά έργα που βασίζονταν στις δικές τους εμπειρίες. Η διαδικασία της δημιουργίας ήταν μια πορεία συνειδητοποίησης: μέσα από τους ρόλους, κατανόησαν καλύτερα την κοινωνική τους θέση και τις δυνατότητες τους για αλλαγή.
Αυτό δεν είναι απλώς “θέατρο”. Είναι μια παιδαγωγική της απελευθέρωσης, ένα κάλεσμα προς τους νέους να αναλάβουν ρόλο όχι μόνο στο έργο, αλλά και στην κοινωνία.
Εφαρμοσμένο Θέατρο στην Ελλάδα της Κρίσης
Ομοίως και στην Ελλάδα έχουν υπάρξει παραδείγματα εφαρμοσμένου θεάτρου, ειδικά κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης (Applied Theatre in Greece: Skipping from Crisis to Crisis). Παραστάσεις σε φυλακές, δράσεις σε νοσοκομεία, συνεργασίες με προσφυγικές κοινότητες και ηλικιωμένους δεν είχαν απλώς πολιτιστική ή ψυχαγωγική αξία. Ήταν πράξεις κοινωνικής παρέμβασης, δημιουργώντας πεδία έκφρασης και διαλόγου για όσους σπανίως ακούγονται.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι δράσεις με εφήβους και νέους που βίωναν την αβεβαιότητα της κρίσης και την απουσία προοπτικής. Το θέατρο λειτούργησε σαν καθρέφτης αλλά και σαν παράθυρο: αναγνώριση του εαυτού, αλλά και ορατότητα σε εναλλακτικές πορείες ζωής.
Θέατρο ως πρόβα σταδιοδρομίας
Η λέξη “σταδιοδρομία” συχνά ταυτίζεται με επαγγέλματα, βιογραφικά και δεξιότητες. Όμως, αν η σταδιοδρομία είναι ο τρόπος με τον οποίο “παίρνουμε θέση” στον κόσμο, τότε χρειάζεται και στοχασμό, φαντασία, αυτοέκφραση και δοκιμή ρόλων. Δηλαδή… θέατρο.
Το θέατρο, ειδικά στις εφαρμοσμένες μορφές του (process drama, Theatre of the Oppressed, drama in education), προσφέρει κάτι που λείπει από τον επαγγελματικό προσανατολισμό των σχολείων: το βίωμα. Οι νέοι μπορούν να “δοκιμάσουν” ρόλους – κοινωνικούς, επαγγελματικούς, υπαρξιακούς – χωρίς ρίσκο αλλά με ουσιαστική απόκτηση εμπειρίας.
Μέσα από αυτό το βιωματικό πείραμα, καλλιεργούνται δεξιότητες όπως:
- η συνεργασία και η ακρόαση,
- η διαχείριση συναισθημάτων και κρίσεων,
- η αυτενέργεια και η υπευθυνότητα,
- η ενσυναίσθηση και η πολιτική σκέψη.
Όλα αυτά, όχι απλώς ως “μαλακές δεξιότητες” – Soft Skills, αλλά βασικά συστατικά για μια ζωή με νόημα και κατεύθυνση.
Κλείνοντας
Σε μια εποχή που η σταδιοδρομία μοιάζει περισσότερο με αγώνα επιβίωσης παρά με πορεία αυτοπραγμάτωσης, το θέατρο μπορεί να δώσει στους νέους ένα εργαλείο όχι μόνο για να “γίνουν κάτι”, αλλά πρώτα και κύρια για να καταλάβουν ποιοι είναι. Όταν ενώνονται η παιδαγωγική του Freire, το δράμα στην εκπαίδευση και η κοινωνική πράξη, τότε το σχολείο παύει να είναι απλώς θεσμός και γίνεται σκηνή αλλαγής.
Αν σας ενδιαφέρει να εντάξετε το θέατρο ως εργαλείο προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης σε δράσεις με νέους, επικοινωνήστε μαζί μας για να συν-σχεδιάσουμε ένα βιωματικό πρόγραμμα, ένα εργαστήριο ή μια παρουσίαση στην εκπαιδευτική ή κοινωνική σας κοινότητα.
👉[Επικοινωνία / Φόρμα Συμμετοχής]
Βιβλιογραφία
Gkerlektsi, T., & Dimaki-Zora, M. (2021). Applied theatre in Greece: Skipping from crisis to crisis. Journal of Literary Education, (5), 144–156. https://doi.org/10.7203/JLE.5.21537
Hickling-Hudson, A. (2014). Striving for a better world: Lessons from Freire in Grenada, Jamaica and Australia. International Review of Education, 60(4), 523–543. https://doi.org/10.1007/s11159-014-9434-0
Laskarides, A., Kontoyianni, A., Tsiaras, A., & Zoniou, C. (2019). Teaching adolescents civil law: Process drama as a tool for achieving legal literacy. Yaratıcı Drama Dergisi, 14(1), 243–260. https://doi.org/10.21612/yader.2019.014
