Οικογένεια και διαμόρφωση επαγγελματικής ταυτότητας νέων

Αναρωτηθήκατε ποτέ για τον τρόπο που τα παιδιά σας διαμορφώνουν την επαγγελματική τους ταυτότητα; πρόκειται για μια κοινωνική αλυσιδωτή αντίδραση… Ραγδαίες αλλαγές έλαβαν χώρα σε κάθε εποχή, από την παραδοσιακή κοινωνία έως τη σημερινή εποχή της πληροφορίας και της τρέχουσας οικονομικο-πολιτικής κρίσης. Αυτές όπως είναι κοινωνιολογικά αναμενόμενο επέβαλαν προσαρμογές στο ρόλο της οικογένειας. Έτσι, από την παραδοσιακή «πυρηνική» όπου οι γονείς και κυρίως ο πατέρας έχει την ευθύνη φροντίδας και κοινωνικοποίησης των παιδιών – κάτι που παλιότερα ήταν υπόθεση της ευρύτερης οικογένειας, παππούδες, γιαγιάδες, θείοι που συνοικούσαν ή γειτνίαζαν με την οικογένεια – παρατηρούμε όλο και συχνότερα την εμφάνιση μονογονεϊκών οικογενειών. Επίσης, σύγχρονες μορφές οικογένειας είναι οι «ανασυγκροτημένες» οικογένειες που προκύπτουν από τη συνένωση δύο οικογενειών μετά από διαζύγιο ή χηρεία και οι «χωλές» οικογένειες οι οποίες είναι συζυγικές οικογένειες που έχουν διασπαστεί. Ο λόγος δεν είναι ότι οι σύζυγοι δεν επιθυμούν να ζουν μαζί αλλά γιατί μη οικογενειακοί λόγοι, συνήθως κοινωνικοοικονομικοί, τους οδήγησαν σ’ αυτό. Μέσα σε αυτή την πραγματικότητα αναπτύσσονται οι Έφηβοι και διαμορφώνουν την επαγγελματική τους ταυτότητα . Πώς λοιπόν αυτή διαχρονικά επηρεάζεται;

Συχνά, στις ομάδες Γονέων που υλοποιώ με ρωτούν: «Γιατί είναι σήμερα τόσο δύσκολα τα πράγματα; Γιατί το παιδί μου είναι τόσο αντιδραστικό; Γιατί δεν με σέβεται όπως εγώ σεβόμουν τους γονείς μου;» ή «Το παιδί μου δεν έχει στόχους, πότε επιτέλους θα ωριμάσει; Εγώ στην ηλικία του ήξερα ακριβώς τι θέλω να κάνω…», “Πώς θα βρει την επαγγελματική του ταυτότητα;”. Αυτά τα ερωτήματα δεν μπορούν να απαντηθούν αν δεν λάβουμε υπ’ όψιν μας το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί η οικογένεια. Επίσης, την ιστορική πραγματικότητα μέσα στην οποία η οικογένεια ως θεσμός και ο γονεϊκός ρόλος διαμορφώθηκαν και εξελίχθησαν.

Κατά τη μακρά περίοδο της αγροτικής οικονομίας

Απαντώνται μικρές κλειστές κοινότητες με κοινό στόχο την επιβίωση και κύριο χαρακτηριστικό τη διαμόρφωση μεταξύ των ατόμων συνεργατικών σχέσεων, κοινών και διαχρονικών αξιών, σαφών και ξεκάθαρων ρόλων μεταξύ των μελών κάθε οικογένειας. Η κοινωνικοποίηση του παιδιού είναι υπόθεση ολόκληρης της κοινότητας. Το παιδί σταδιακά αναλαμβάνει εργασίες και συνεισφέρει στον αγώνα επιβίωσης, μαθαίνει μέσα από τις πράξεις του, νοιώθει ασφάλεια, αλλά έχει περιορισμένες επιλογές. Ο/Η Νέος/Νέα δεν χρειάζεται ν΄ αναζητήσει την επαγγελματική του ταυτότητα ή να κατακτήσει τη θέση του/της στον κόσμο. Όλα είναι ορισμένα από το περιβάλλον που γεννήθηκε και μεγάλωσε.

Κατά τη βιομηχανική επανάσταση

Με κύριο χαρακτηριστικό την αστυφιλία και τη μετανάστευση, η κοινότητα κατακερματίζεται και οι άνθρωποι λειτουργούν με ατομικά κίνητρα. Η πυρηνική οικογένεια απομονώνεται και το κάθε μέλος της απασχολείται σε ξεχωριστή εργασία αποκτώντας έτσι προσωπική & οικονομική ανεξαρτησία. Επιδιώκεται η κοινωνική άνοδος των μελών, καθώς μέσα από την προσαρμογή των παιδιών στις καινούριες συνθήκες της κοινωνίας, προωθείται η οικογένεια ως σύνολο. Για την επίτευξη των επιδιώξεων αυτών παρατηρείται μία υπερβολική προσήλωση στην προσπάθεια για τη μόρφωση των παιδιών, μία διάχυτη αγωνία και πίεση για την επίδοση τους στο σχολείο, καθώς η επιτυχία των παιδιών και βέβαια η επαγγελματική ταυτότητα είναι στενά συνυφασμένη με την προώθηση και την ψυχολογική ανάταση των ίδιων των γονιών.

Και φτάνουμε στη σημερινή, μεταμοντέρνα εποχή

Όπου η οικονομία στηρίζεται αποκλειστικά στην πληροφορία. Ο κόσμος δε χαρακτηρίζεται από σταθερότητα αλλά από αλλαγές. Ούτε οι ρόλοι είναι πλέον δεδομένοι, ούτε οι αξίες. Ο στόχος της κοινωνίας έχει μεταβληθεί κι οι άνθρωποι εκτός από επιβίωση αναζητούν και το ευ ζην. Η οικογένεια πρέπει να κοινωνικοποιήσει τα παιδιά της σε μια κοινωνία γεμάτη αντιφάσεις. Ο σύγχρονος γονιός μπορεί σε πολύ λίγες περιπτώσεις να συμβουλέψει. Μπορεί μόνο μέσα από τον τρόπο ζωής του να είναι θετικό πρότυπο για τα παιδιά του. Αυτό προϋποθέτει ότι ο ίδιος έχει τις απαραίτητες προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες, όπως: αναγνώριση και διαχείριση συναισθημάτων, επικοινωνία, ενεργητική ακρόαση, επίλυση συγκρούσεων, διαχείριση κρίσεων και προβλημάτων. Αν ο ίδιος ο Γονέας θέτει σε συνεχή αμφισβήτηση/αναζήτηση την επαγγελματική του ταυτότητα πώς το παιδί του θα βρει τη δική του;

Μελετήστε εσάς και την οικογένεια και βοηθήστε τα παιδιά σας!

Καταγράψτε την ιστορία της οικογένειας κάθε συζύγου ξεχωριστά και μελετήστε την ποιότητα των διαγενεϊκών σχέσεων. Ίσως κάνετε κάποιες πολύ σημαντικές διαπιστώσεις για τη διαμόρφωση των σχέσεων της τωρινής οικογένειας, καθώς κάποιες συναισθηματικές διεργασίες μεταφέρονται από γενιά σε γενιά.

Επιτρέψτε στον Έφηβο γιό ή στην Έφηβη κόρη σας το χρόνο και το χώρο για να βρει τη δική του προσωπική ισορροπία, να διαμορφώσει την ταυτότητά του και ν’ αποκτήσει αυτονομία από την οικογένεια. Ο/Η έφηβος που παραμένει παιδί και εξαρτώμενος/η βρίσκει δυσκολίες στη συνεργασία με συνομήλικους του/της, ενώ ο/η έφηβος που μεγαλώνει βεβιασμένα θα έρθει αντιμέτωπος/η με κινδύνους που ακόμα δεν είναι έτοιμος/η να διαχειριστεί.

Επαναδιαπραγματευθείτε κανόνες, όρια και ρόλους, επιτρέψτε σταδιακή αυτονομία και εκχωρείστε ευθύνες. ΠΡΟΣΟΧΗ στις διαφορετικές απόψεις που τυχόν έχετε με το/τη σύντροφό σας επί καίριων θεμάτων διαπαιδαγώγησης καθώς θ’ αποτελέσουν σημείο εκμετάλλευσης από τον/την έφηβο.

Αφιερώστε χρόνο και ενέργεια στη σχέση με τον/τη σύντροφό σας που συχνά παραμελείται καθώς δίνεται προτεραιότητα στο γονεϊκό ρόλο. Η θετική σχέση του ζευγαριού παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις ψυχοσυναισθηματικές διεργασίες ωρίμανσης που συμβαίνουν στον/στην νέο/νέα ενήλικα προκειμένου να νοιώσει έτοιμος/η και ν’ αποφασίσει να φύγει από το πατρικό του και ν’ αναλάβει εξ’ ολοκλήρου την ευθύνη του εαυτού του.

Χρησιμοποιείστε ευθεία και ξεκάθαρη επικοινωνία που να διέπεται από σεβασμό και θετική ενίσχυση, αυτό θα βοηθήσει τον/την έφηβο να κτίσει αυτοπεποίθηση και να διαμορφώσει μια θετική και ρεαλιστική εικόνα του εαυτού του/της.

…και μην ξεχνάτε

Διατηρείστε την ιεραρχία, σε καμιά περίπτωση οι γονείς και ο/η έφηβος δεν μπορούν να είναι ισότιμοι. Μη φοβάστε να θέσετε όρια και να τα τηρήσετε, εκφράστε ενδιαφέρον, στοργή και αγάπη, ακούστε προσεκτικά τις ανάγκες τους, ενθαρρύνετε τη συμμετοχή τους σε αποφάσεις που τους αφορούν έτσι βοηθάτε την αυτονόμησή τους.

Καλλιεργείστε ένα κλίμα στο οποίο όλα τα μέλη της οικογένειας μπορούν να εκφράσουν απόψεις και συναισθήματα χωρίς κριτική και αποθάρρυνση.

Προετοιμαστείτε να διαχειριστείτε αυτό που ονομάζουμε «κρίση μέσης ηλικίας». Πολλοί γονείς εφήβων βρίσκονται στην ηλικιακή φάση της μέσης ηλικίας όπου θα νοιώσουν την ανάγκη να αμφισβητήσουν και να επαναδιαπραγματευθούν επιλογές ζωής όπως επαγγελματικές και προσωπικές. Λειτουργείστε ψύχραιμα και με θετικό τρόπο καθώς να θυμάστε ότι είστε πρότυπο για τους εφήβους.

Θυμηθείτε, τέλος, ότι ο τρόπος που θα επιλέξετε να εμπλακείτε στο ρόλο «γονιός του γονιού μου», όταν θα κληθείτε να υποστηρίξετε και να φροντίσετε του δικούς σας γονείς, θα επηρεάσει τη σχέση με το εαυτό σας και με το/τα παιδιάς σας.

Στο video “Σε ποια ηλικία επιλέγω Επάγγελμα;” θα γνωρίσεις την Ειρήνη Ανδριώτη και θα ακούσεις για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης που αποτελεί το κλειδί για τις συνεχείς επιλογές/αποφάσεις που θα κληθεί να λάβει ο/η κάθε Νέος/Νέα στη ζωή τους.