Πρόσφατα παρευρέθηκα στο ετήσιο συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού (ΕΛΕΣΥΠ) και δεν ήταν λίγες οι παρουσιάσεις ερευνητικών εργασιών που αφορούσαν την πολυ-αναφερόμενη πια Γενιά Ζ (Gen Z). Συνδύασα αυτά τα ακούσματα με την εμπειρία μου από τις καθημερινές μου συνεδρίες ως career coach με εφήβους, γονείς και επαγγελματίες σε μετάβαση, και διαπίστωσα ότι η είσοδος της Γενιά Ζ (Gen Z) στην αγορά εργασίας δεν αποτελεί απλώς μια γενεαλογική αλλαγή – αλλά έναν πολύπλοκο συνδυασμό προσδοκιών, προκλήσεων και αναπροσαρμογών.
Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή. Ποια είναι η Γενιά Ζ, ποιοι την συνθέτουν, τι ζητούν, ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν;
Κατά τη Wikipedia Generation Z – GenZ, (ελληνική μετάφραση: Γενιά Ζ) είναι γνωστή επίσης ως iGeneration, μεταμιλένιαλ, Quaranteens ή OnlineSchoolteens και πρόκειται για τη δημογραφική ομάδα που διαδέχεται τη “Γενιά Υ” (μιλένιαλ). Δεν υπάρχουν ακριβείς χρονολογίες ούτε και ομοφωνία για το πότε αυτή η ομάδα αρχίζει ή τελειώνει αλλά οι δημογράφοι και ερευνητές θέτουν ως αφετηρία τις γεννήσεις στα μέσα με τέλη της δεκαετίας του 1997 έως το 2012. Δηλαδή πρόκειται για τα νεαρότερα άτομα που μπαίνουν μαζικά στην αγορά εργασίας την τρέχουσα δεκαετία.
Τα χαρακτηριστικά που εμφανίζουν είναι ότι:
- Είναι ψηφιακά εγγράμματοι (“digital natives”), με τεχνολογική άνεση και ταχύτητα σε νέα εργαλεία. Αλλά διαθέτουν φτωχότερη εργασιακή εμπειρία (καθώς η είσοδός τους στην αγορά εργασίας συνέπεσε με την πανδημία), λιγότερη ενσωμάτωση σε παραδοσιακές διαδικασίες, και πιο έντονη ανησυχία για την ψυχική υγεία και την καριέρα.
- Δίνουν μεγάλη σημασία στο νόημα της εργασίας – όχι μόνο στο «έχω δουλειά» αλλά το «γιατί το κάνω». Σύμφωνα με έρευνα του Adecco Group, η Gen Z βλέπει την τεχνολογία μέσα από τον φακό της ανθρώπινης επίδρασης: το “tech for tech’s sake” δεν της αρκεί.
- Έχουν υψηλές προσδοκίες για άμεση πρόοδο και εξέλιξη, ευελιξία, σύνδεση εργασίας & ζωής. Σύμφωνα με στοιχεία από το CAKE.com (2024), το 70 % της Gen Z αναμένει προαγωγή εντός των πρώτων 18 μηνών εργασίας.
Όσα άκουσα στο συνέδριο της ΕΛΕΣΥΠ, και είναι γεγονός ότι τα έχω αντιμετωπίσει ως career coach στην πράξη, επικεντρώνονται σε δύο πυλώνες:
α) Η απαισιοδοξία & η αίσθηση του “lost at sea”
Παρά τη γνωστή εικόνα της Gen Z ως “ευκαιριακή”, “ψηφιακή” γενιά, υπάρχουν πολλά άτομα που βιώνουν έντονη αμφιβολία: «Κάνω το σωστό;», «Θα σταθώ;», «Πώς θα εξελιχθώ;». Καθώς η είσοδός τους στην αγορά εργασίας συνέπεσε με την πανδημία γνωρίσαν συνθήκες remote εργασίας χωρίς την παραδοσιακή καθοδήγηση και λιγότερο “buddy system”. Σύμφωνα με την Adecco, πολλοί νέοι εργαζόμενοι δηλώνουν ότι η εμπειρία τους στην εργασία είναι άσχημη ή/και επηρεάζει αρνητικά την ψυχική τους υγεία.
Ως coach βλέπω εφήβους ή νεαρούς επαγγελματίες που δεν προέρχονται από το «κλασικό» μονοπάτι (πρακτική → junior θέση → εξοικείωση με το ρόλο → ρουτίνα) αλλά πελαγοδρομούν “between worlds” – με προσδοκίες, αλλά χωρίς καθαρό χάρτη.
β) Γονείς – Οι υπερπροστατευτικοί & “σοφοί” Σύμβουλοι
Στο συνέδριο τονίστηκε ότι η Gen Z βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση ως και εξάρτηση από τους Γονείς. Και γιατί αυτοί οι συγκεκριμένοι γονείς διαφέρουν; Διότι αντιλαμβάνονται ότι γνωρίζουν: διαθέτουν μια κατακτημένη γνώση, πλούσιες αναγνωρισμένες σπουδές, ποικίλη εργασιακή εμπειρία. Επιπλέον έχουν επενδύσει οικονομικά κι όχι μόνο στα παιδιά τους και στο μέλλον τους: ιδιωτικά σχολεία, ξένες γλώσσες, ιδιαίτερα μαθήματα, αθλητισμός, κι άλλα πολλά. Ως εκ τούτου το εργασιακό ταξίδι είναι πλέον οικογενειακή υπόθεση. Οι γονείς των νέων της Gen Z συνεχίζουν να διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο σε συμβουλευτικές διαδικασίες, αφού η στάση τους – είτε αυτές αφορούν σε προσδοκίες, φόβους είτε και υποστήριξη – τους επηρεάζει καθοριστικά. Για παράδειγμα, οι Γονείς βιώνουν έντονο άγχος κι ανησυχία – “να μην κάνει λάθος”- για τις επαγγελματικές επιλογές των παιδιών τους ως Νέο-εισερχόμενοι εργαζόμενοι με ταυτόχρονη πίεση για σταθερότητα, που καθοδηγεί τις αποφάσεις τους. Κι όπως αντιλαμβάνεστε σε μία γενιά που αφενός θέλει νόημα αλλά ταυτόχρονα και ασφάλεια, η ένταση ανάμεσα σε αυτές τις δύο συνιστώσες είναι εμφανής.
Τα ανωτέρω έρχονται να συμπληρωθούν από έρευνες ειδικών που καταλήγουν σε ενδιαφέρουσες προτάσεις. Για παράδειγμα η έκθεση του ManpowerGroup «World of Work for Gen Z in 2025» καταλήγει ότι η Gen Z βρίσκεται σε περιβάλλον που απαιτεί «Accelerating Adaptability».
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι δεν αρκεί να έχεις “τη σωστή επιλογή επαγγέλματος” — χρειάζεται να αναπτύξεις τη δεξιότητα να αλλάζεις, να ανταπεξέρχεσαι στις δυσκολίες και να προσαρμόζεσαι, να αναγνωρίζεις πότε ένα επάγγελμα μετασχηματίζεται, να μαθαίνεις γρήγορα νέες δεξιότητες, να είσαι ανοικτός/η σε ρόλους που δεν ίσχυαν πριν.
Ως career coach, αντιμετωπίζω επαγγελματίες που χρειάζονται να χτίσουν την “επαγγελματική τους ανθεκτικότητα” και “προσαρμοστικότητα” να διαχειρίζονται μεταβάσεις, ασάφεια, επαναπροσδιορισμό — χωρίς να χάνουν τον προσανατολισμό.
